تعریف سوء استفاده جنسی از کودکان

هر نوع رفتاری که باعث تحریک جنسی یک فرد بزرگسال شود و در آن از یک کودک برای آن تحریک،استفاده شود سوء استفاده جنسی نامیده می شود.

در واقع درگیر کردن اجباری یا تحریک کودک در فعالیت جنسی که در حد رشد و سن آن نیست و از طریق یک فرد بزرگسال همراه با فشار و زور و فریب است؛ تعریف می شود.

انواع رابطه مثل انواع لمس که شامل لمس نامتعارف، دست زدن به اندام خصوصی کودک، رابطه دهانی مثل بوسیدن نامناسب یا مجبور کردن کودک برای برقراری رابطه دهانی، مقعدی،واژینال ، نشان دادن تصاویر مستهجن به کودک و مجبور کردن کودک به انجام رفتار خاص جنسی، سوء استفاده جنسی محسوب می شود.

چرا کودکانی که مورد سوء استفاده قرار می گیرند در مورد آن صحبت نمی کنند؟

نکته قابل اهمیت آن است که تعداد زیادی از کودکانی که مورد آزار جنسی قرار می گیرند، در برابر آزار دهندگان مقاومت نشان نمی دهند و نیز در این باره صحبت نمی کنند.

دلیل این سکوت این است که آزار دهندگان از سوی کودکان شناخته شده اند. گروه زیادی از آزار دهندگان یکی از والدین، خواهر یا برادر و یا یکی از بستگان، یک دوست خانوادگی یا همسایه و متاسفانه افراد مورد اعتماد هستند. 

همچنین تا زمانی که بحث در مورد مسائل جنسی طبیعی مثل اندام های تناسلی بسیار زشت و زننده تلقی می شود، چگونه می توان انتظار داشت که یک دختر یا پسر کوچک در مورد آزار جنسی خود صحبت کند.

ضرورت آموزش کودکان برای جلوگیری از آسیب جنسی

روانشناسان اعتقاد دارند که آموزش به کودکان می تواند موثر باشد چرا که در غیر این صورت آنها اجازه ( دستکاری نامناسب بدن یا وادار سازی آنها به رفتارهای جنسی) را خواهند داد.

این آموزش در سنین گوناگون  می تواند متفاوت باشد. در واقع شایسته است که به کودکان آموزش داده شود که بخش های از بدن کاملاً خصوصی هستند. ضمن آن که نباید در معرض دید قرار گیرند، کسی حق ندارد این بخش‌ها را لمس یا مورد تعرض قرار دهد.

گفتگوی زیر می تواند برای کودکان ۴ تا ۷ ساله مفید باشد.

«ببین پسرم یا دخترم قسمت هایی از بدن ما حساس هستند و نباید به آنها ضربه زد. مثلاً کسی حق ندارد با دست به چشمان تو ضربه بزند یا حتی دست برای چشمان تو بکشد»

برخی از قسمت های بدن هم خصوصی هستند مثلاً کسی حق ندارد به باسن یا قسمت پایین شکم تو دست بزند ( کلمه ای که در خانواده به آن اندام جنسی نامیده می شود). اگر کسی خواست به باسن تو دست بزند، باید دستش را پس بزنی و بگویی: نباید به پشت من دست بزنی. حتی لب هم جایی است که کسی حق ندارد آن را ببوسد، فرق ندارد چه کسی این کار را میکند، حتی اگر کسی این کار را می‌کند آشنا باشد، باز حق ندارد به پشت تو و جاهایی که گفتن دست بزند یا لبت را ببوسد.

قدری جرأت و جسارت را در کودک خود تشویق کنید تا از مقاومت کردن نترسد. به او یاد دهید اگر کسی خواست به اندام خصوصی اش دست بزند از فرد خطاکار بخواهد که او را رها کند و اگر رها نکرد، داد و فریاد راه بیاندازد و با فرد خطاکار گلاویز شود و او را تهدید به لو دادن کند و حتماً هرگونه رفتار ناخوشایند را با والدین در میان بگذارد.

باورهای غلط افراد در مورد سوء استفاده جنسی

۱) کودک آزاری یک پدیده نادر است. این باور نادرست است، زیرا که آزار جنسی شایع و آمار های فراوانی را به خود اختصاص داده است.

با این وجود خانواده‌ها از بحث در این مورد اجتناب می کنند.

در واقع خانواده ها به انکار این جریان می پردازند چرا که باور این مطلب که کسی رفتار وحشتناکی را نسبت به کودکان انجام دهد بسیار دشوار است.

۲)  کودک آزاری جنسی همان دخول است، این باور غلط است، واقعیت این است که هر رفتار جنسی بزرگسال با کودک چه خفیف مثل لمس و بوسیدن نامتعارف تا نمایش صحنه های جنسی، سوء استفاده جنسی محسوب می شود.

۳) فقط بچه های ۱۳ تا ۱۴ ساله مورد سوء استفاده جنسی قرار می‌گیرند، این باور نیز نادرست است است زیرا میانگین سنی کودکانی که مورد سوء استفاده جنسی قرار می‌گیرند ۸ تا ۱۱ سال است.

۴) فقط دختر ها مورد سوء استفاده جنسی قرار می‌گیرند، آمارها نشان می‌دهند که از هر ۴ دختر یک نفر و از هر ۶ پسر یک نفر مورد سوء استفاده جنسی قرار می‌گیرند، پسر ها که مورد سوء استفاده قرار می گیرند چونکه مراقبتی از آن ها صورت نمی گیرد و والدین کنترل خیلی کمی روی آنها دارند.

۵) کودکان بیشتر توسط غریبه ها مورد سوء استفاده قرار می گیرند، این باور نیز نادرست است چرا که آمارها نشان می دهند، در ۹۰ درصد موارد، فرد سوء استفاده گر آشناست .و این افراد بعد از ارتباط برقرار کردن و بهتر شدن رابطه با فرد قربانی به سوء استفاده می پردازند.

۶) همه سوء استفاده کنندگان مرد هستند، این باور که همه سوء استفاده کنندگان مرد هستند ،نیز اشتباه است هر چند که اکثر سوء استفاده کنندگان مرد هستند اما ۸ تا ۱۰ درصد هم زن ها هستند، پس نمی‌توانیم بگوییم که زنها سوء استفاده نمی کنند و بچه ها را با آنها تنها بگذاریم.

۷) همه سوء استفاده کنندگان بزرگسال هستند، این باور هم اشتباه است چرا که در ۳۵ درصد موارد سوء استفاده کنندگان جنسی نوجوان هستند، در واقع دامنه جنسی ۱۲ تا ۱۸ سال دامنه پر خطری برای سوء استفاده گری است، چون اوج قلیان جنسی را شاهد هستیم و خیلی از نوجوانان از کنترل آن عاجز هستند.

۸) سوء استفاده کنندگان حتماً باید خشن، عقب مانده ذهنی و بیمار روانی باشند، در واقع اینطور نیست چرا که اکثر سوء استفاده کنندگان انسان های عادی و معمولی هستند.

۹) کودکان اغلب در مورد سوء استفاده جنسی داستان سرایی می کنند، در واقع اینطور نیست کمتر از دو درصد از بچه ها در مورد سوء استفاده جنسی داستان سرایی می کنند.

۱۰) کودکان همیشه نسبت به شخص سوء استفاده گر نگرش منفی دارند، این باور هم اشتباه است چرا که خیلی از بچه ها با فرد سوء استفاده گر رابطه عاطفی خوبی برقرار می کنند، زیرا فرد سوء استفاده گر با بچه ها بازی کند و برای آنها وقت میگذارد و از آنها حمایت می‌کند.

۱۱) کودکان سوء استفاده را فاش می کنند، این باور هم غلط است برخی از کودکان تا بزرگسالی این راز را به خوبی مخفی نگه می دارند و هرگز آن را فاش نمی کند.

از عواملی که میتواند در سکوت کودک نقش داشته باشد ،موارد زیر را می توان نام برد:

۱) تهدید توسط شخص سوء استفاده کننده (تهدید به صدمه زدن به کودک ,خانواده و یا آبروریزی)

۲) ترس از مقصر شناخته شدن و تنبیه توسط خانواده

۳) احساس شرمندگی

۴) ترس از اینکه کسی حرفشان را باور نکند

۵) ترس از هم پاشیدگی خانواده

۶) تهدید یا رشوه توسط فرد آزار دهنده

۷) احساس گناه

۸) عدم آگاهی کودک و طبیعی جلوه دادن این گونه رفتارها توسط فرد آزار دهنده

ویژگی های کودکان مستعد سوء استفاده جنسی

۱) کودکانی که رابطه صمیمانه‌ای با والدین ندارند، از والدین می ترسند و اتفاقات بد را به آنها اطلاع نمیدهند

۲) کودکانی که به اندازه کافی از والدین خود محبت دریافت نمی کنند

۳) کودکانی که والدین بسیار سهل گیر دارند و کودک خود را کاملاً آزاد گذاشته اند یا والدین بسیار خشک  و سخت گیر که فرزندشان برای جلب عواطف و محبت به دیگران متوسل می شوند

۴) کودکانی که یکی از والدین و یا یکی از خواهران و برادران آنها، انحراف جنسی دارد و با عضو خانواده‌اش تماس جنسی برقرار می کند

۵) کودکانی که برخی از خویشان و اقوامشان که با خانواده کودک معاشرت می کنند، دارای تمایل به ارتباط جنسی با کودک باشند

۶) کودکان خجالتی که از بیان مشکلات احساس شرم می کنند

۷) کودکان دارای هرگونه نابهنجاری به خصوص عقب ماندگی ذهنی و معلولیت جسمی

۸) کودکان نامشروع یا ناخواسته

۹) کودکانی که ساعات طولانی تنها می مانند

وجود خشونت خانوادگی، اعتیاد،فقر و افسردگی و غیبت های طولانی والدین و حضور ناکافی آنها در کنار فرزند، احتمال وقوع آزارهای جنسی را افزایش میدهد.

اثرات سوء استفاده جنسی بر کودک

۱) پرخاشگری و رفتارهای ضد اجتماعی : پرخاشگری یکی از اثرات مواجهه با آزار است در واقع آزار دیدگی با پرخاشگری با همسالان و والدین همراه است، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که بسیاری از کودکان آزار دیده در بزرگسالی نسبت به کودکان خشونت نشان میدهند و دست به آزار کودکان میزنند.

همچنین کودکان آزاردیده دبستانی اغلب نسبت به همسالان خود پرخاشگر ترند و رفتارهای بزهکارانه دارند.

بیشتر بخوانید

ضرورت و اهمیت آموزش مسائل جنسی به کودکان

۱) سوء مصرف مواد و الکل : مطالعات زیادی ارتباط بین اعتیاد و کودک آزاری را تایید میکنند. پژوهش های صورت گرفته درباره اثرات دراز مدت آزار بر کودکان نشان می دهند که اکثر نوجوانان و بزرگسالان ای که در کودکی دچار چهار نوع یا بیشتر حادثه آزاردهنده شده اند بیشتر از سایرین خود را الکلی، معتاد و استفاده کننده از داروهای غیر قانونی معرفی می کنند.

زنان با سابقه آزار جنسی ۱۰ برابر بیشتر از گروه های دیگر دچار اعتیاد و دو برابر بیشتر الکلی بودند، همچنین سیگار کشیدن در بین آزاردیده ها شایع است.

۳) خودکشی : کودکان آزار دیده نه تنها ممکن است به دیگران آسیب وارد کنند بلکه مرتکب خودآزاری شده و حتی دست به خودکشی می زنند، نوجوانان بیش از بالغین برای خودکشی تلاش می کنند.

۴) فرار از منزل و مدرسه : پرخاشگری و فشارهای والدین کودکان را در معرض خطر فرار از خانه و قربانی شدن در خیابان ها قرار می دهد. هراس از مدرسه و فرار از خانه در کودکان آزار دیده مشاهده شده است.

۵) مشکل با همسالان و سازگاری در مدرسه : کودکان قربانی خشونت از نظر جسمی و کلامی نسبت به همسالان خود ستیز جو و پرخاشگر هستند همچنین کودکان گوشه گیر هستند، و از مصاحبت با همسالان خود ،خودداری می کنند.

کودکان دبستانی و پیش دبستانی قربانی خشونت، تمایل دارند همیشه هنگام زنگ تفریح جدا و دور از دیگران بازی کنند و با معلم یا دیگران کمتر باب دوستی یا بازی را باز کنند.

معلمان این کودکان هم به خاطر عدم آگاهی از وضعیت آن ها، آنان را کودکانی مضطرب و سربه هوا می دانند که محبوبیت زیادی در بین دیگران ندارند و بدون راهنمایی و کمک دیگران قادر به انجام دادن تکالیف خود نیستند.

این کودکان احتمالاً بیشتر از دیگران در عملکرد های تحصیلی و انجام دادن وظایف ناتوانند و به همین دلیل زیاد غیبت می کنند.

۶) روابط اجتماعی و خانوادگی : کودکان آزار دیده با والدین، با همسالان و معلمان خود همکاری کمی دارند، در واقع برای این افراد صمیمیت معرف تهدید است نه حمایت و عشق و محبت. زیرا بر این باورند که نزدیک شدن به دیگران آسیب پذیری و فقدان کنترل آنها را بیشتر میکند.

کودکان آزار دیده در بزرگسالی بیشتر از دیگران جدایی و طلاق را تجربه می کنند چرا که این افراد به دلیل مشکلات ارتباطی قادر به حفظ روابط صمیمانه نیستند این افراد در بزرگسالی بیش از سایرین دچار مشکلات شغلی می شوند و شغل خود را از دست میدهند.

۷) مشکلات جنسی : افراد با سابقه ی آزار جنسی، فعالیت جنسی را ارزش می دانند، با این حال بیشتر از دیگران وارد روابط جنسی میشوند و بیشتر دچار حاملگی در سنین نوجوانی ،بیماری های جنسی (سفلیس و ایدز) و روابط جنسی چندگانه می گردند و بارها قربانی آزار جنسی میشوند.

تمایل به بازی های جنسی و استمنا در موقعیت های همراه با استرس در آنها بیشتر است.

۸) دوباره قربانی شدن : دوباره قربانی شدن، نشان دهنده شکست فرد در تماس های اجتماعی است، به عنوان مثال زنانی که در کودکی مورد آزار جنسی قرار گرفته اند مجددا مورد تجاوز واقع شده‌اند. ۴۱ درصد آزاردیده های جنسی در بزرگسالی خشونت های جنسی را در محیط کار تجربه میکنند.

۹) افسردگی، اضطراب و استرس پس از سانحه : قربانیان آزار جنسی چهار برابر بیش از دیگران در طول عمر خود افسردگی شدید را تجربه می کنند دچار اضطراب می‌شوند و علائمی مثل احساس ناامیدی، اختلالات خواب و خستگی را تجربه می کنند

همچنین بسیاری از کودکان و نوجوانان آسیب دیده علائم استرس پس از سانحه را نشان می دهند، این علائم ممکن است به صورت تجربه دوباره حادثه، مثل افزایش احساس بی حسی، تحریک روانشناختی ( ضربان قلب، نفس نفس زدن و....) باشد. آنها ممکن است علائم جسمی داشته باشند، خشمگین شوند و احساس گناه کنند،ممکن است خاطرات تکرار شونده و ترس از موقعیت های آزاد داشته باشند.

۱۰) سایر بیماری های روانی : اختلالات خوردن ، شکایت بدنی و اختلالات دفع، افکار پارانوئید، اختلالات وسواسی و اختلالات هیجانی در کودکان آزاردیده شایع است.

۱۱) احساسات و هیجانات : سرزنش خود احساس گناه به دلیل حادثه رخ داده و مشکل در تنظیم هیجانات از دیگر مشکلات کودکان آزار دیده است.

این افراد نمی دانند در چه موقعیتی، چه حالت هیجانی نشان دهند آن ها ممکن است دارای خاطرات هیجانی شدید و ناراحت کننده از بدرفتاری باشند و با اجتناب از نشان دادن این احساسات سعی در کنترل آن دارند. در واقع این کودکان در پذیرش و درک احساسات خود و دیگران دچار مشکل هستند. 

۱۲)  اعتماد به نفس و عزت نفس : عزت نفس و اعتماد به نفس پایین در کودکانی که مورد آزار جنسی قرار گرفته اند مشاهده می شود، این کودکان خود را کمتر از دیگران می دانند.

تشخیص سوء استفاده جنسی

واقعیت این است که هیچ علامت مشخصه ای که بتواند دقیقا وقوع آزار جنسی را تایید کند، وجود ندارد. با این حال کودکان به دنبال آزار جنسی معمولاً نشانه های رفتاری و هیجانی خاصی را بروز میدهند

نشانه های فیزیکی : قرمزی ،التهاب، عفونت ادراری، دل درد و سردرد

نشانه های هیجانی و رفتاری : تغییر رفتار در خانه و مدرسه ،پرخاشگری، انزوای اجتماعی، گوشه گیری و لجبازی

سایر نشانه های احتمالی :احساس ترس و گناه و اضطراب, بروز رفتارهای جنسی ,اختلال در خواب، مشکلات تحصیلی

اقداماتی در جهت پیشگیری از سوء استفاده جنسی

۱) برقراری رابطه صمیمانه و سرشار از اعتماد : به احساسات فرزندانتان احترام بگذارید. کودکان را درک و بیان احساساتی که فقط به آنها تعلق دارد تقویت نمایید. کودک را تشویق کنید احساساتش را بروز دهد، بدون آنکه بیاندیشد این احساسات خوشایند است یا نه. فرزندان را تشویق کنید که حتی احساسات ناخوشایند ش را برای شما بازگو کند و این اطمینان را بدهید که آنها را درک می کنید و حرف هایش را باور میکنید بدون اینکه تنبیه شود از او  حمایت کنید.

۲) آموزش مهارت های زندگی : بسیاری از افراد در رویارویی با مسائل زندگی فاقد توانایی های لازم و اساسی هستند و همین امر آنان را در مواجهه با مسائل و مشکلات روزمره آسیب پذیر کرده است. حال اگر والدین از دوران کودکی مهارتهای زندگی را به کودکان آموزش دهند حاصل آن کودکی قوی است که از کیفیت زندگی بالاتری برخوردار است.

این مهارت ها شامل: خودآگاهی، قدرت حل مسئله، تصمیم گیری، مقابله با استرس و هیجانات، تفکر خلاق، تفکر نقادانه،روابط بین فردی و ارتباط موثر، شناخت احساسات و همدلی است

۳) محبت و توجه به کودک : همواره کودک را در آغوش بگیرید و نوازش کنید، با کلمات محبت آمیز کودک را مورد خطاب قرار دهید، به کودک خود خوب گوش کنید و هر روز زمانی را برای بازی با اختصاص دهید. 

همواره این پیام را به کودک خود منتقل کنید ( تو همان طوری که هستی ,عزیز و دوست داشتنی هستی)

۴) هرگز کودک را با القاب و اسم های ناپسند ، صدا نزنید: القابی مثل احمق یا کودن و جملاتی مثل( تو اصلا خوب نیستی) (تو هیچ چیزی نمی شوی)( کاش مثل برادر یا خواهرت بودی) (تو هیچ کار بلد نیستی) همگی این عبارات با عکس ترور شخصیت و عزت نفس کودک میشود. فراموش نکنید کودکان سزاوار از عزت و احترام هستند

۵) تنهایی: در موقعیت هایی که کودک با یک کودک بزرگسال تنها می باشد اطمینان حاصل کنید که کودک یا چند بزرگسال در آن موقعیت حضور داشته باشند. ز

زمانی که کودک ما با بزرگسالی تنهاست سرزده و غیر منتظره به سراغ آنها بروید حتی اگر آن فرد مورد اعتماد اعضای خانواده باشد.

۶) اگر کودک با بزرگسال یا کودک بزرگتر از خود تنها بود: پس از بازگشت از اتاق، خلق آشفته‌ای داشت از او بپرسید آیا اتفاقی برایت افتاده؟ بهتر از بررسی شود که آیا کودک می تواند با اعتماد به نفس بگوید چه اتفاقی افتاده یا دچار ترس و دودلی و تردید است.

۷) آموزش های لازم به کودک داده شود که بخش های از بدن خصوصی اند و کسی حق ندارد به آنها دست بزند (حتی اگر این افراد اعضای خانواده یا دوستان و آشنایان باشند). همچنین به کودک آموزش دهید اگر کسی او را اذیت کرد (آزار جسمانی یا جنسی) به راحتی به پدر یا مادرش بگوید.

۸) والدین باید نسبت به علائم جسمانی،هیجانی ،رفتاری، سوء استفاده جنسی حساس باشند

علائم جسمانی: همچون برافروختگی چهره، خارش یا التهاب در ناحیه تناسلی، عفونت های ادراری و....

 علائم رفتاری و هیجانی:  گوشه گیری، افسردگی ،خشم ،سرکشی

۹) به کودکان آموزش دهید که هر فردی می تواند مهاجم باشد

۱۰) به کودکان آموزش دهید که هم مردان و هم زنان میتوانند آزارگر جنسی باشند

۱۱) از مراقبت و سختگیری بیش از اندازه خودداری کنید. بگذارید کودک شما به این درک برسد که جهان جای زیبایی است با تعداد کمی از آدم های خطاکار و نه برعکس

۱۲) به کودکان خود یاد ندهید که اطاعت بی قید و شرط از بزرگسالان داشته باشند وقتی که چنین افکاری در کودک شما نهادینه شود در برابر سوء استفاده های احتمالی یک بزرگسال نمی تواند زبان به اعتراض بگشاید

۱۳) روحیه اعتراض و نه گفتن را در کودک خود تقویت کنید تا توانایی دفاع از خویش را به شکل صحیح بیاموزد

۱۴) اعتماد به نفس کودک تان را تقویت کنید

اعتماد به نفس مجموعه ای از باورها و احساساتی از این که ما در مورد خود داریم و در واقع درک ما از خودمان است. کودکانی که نسبت به خودشان احساس خوبی دارند، به هنگام رویارویی با تضاد ها و اختلافات، بسیار راحت‌تر اوضاع را درک کرده و کنترل همه چیز را در دست میگیرند و در برابر فشار های منفی، مقاومت نشان می دهند.

۱۵) توجه به مرزبندی کودک: کودکان به مرزبندی نیاز دارند تا مانه از آن شوند که بزرگترها با سوء استفاده از نیازهای کودکانه، آسیب های جسمی و روحی به آنان برسانند، اما اغلب می بینیم که بزرگترها به مرزبندی ها احترام نمی گذارند و آن را نشانه بی ادبی کودک میدانند و کودکان را وادار می کنند تا به درخواست های بزرگترها علی رغم میل باطنی خود تن بدهند. 

برای مثال: کودک با دیدن دایی اش سرش را می چرخاند و وقتی دایی اش به سمتش می آید شروع به جیغ زدن میکند مادر با کودک برخورد شدیدی می کند و بر سر کودک فریاد می کشد این دایی است میخواهد تو را ببوسد چرا فرار می کنی و کودک را به زور وادار می کند تا دایی را ببوسد. نتیجه عدم توجه به مرزبندی کودک، اطاعت او از درخواست های دیگران است، هر چند که دوست نداشته باشد. و این مسئله عامل خطر و احتمال آسیب را برای او افزایش می دهد. 

موفق و سربلند باشید 

لباس های شیک ، بچه شیک